Szafiry to bardzo rzadko występujące kamienie szlachetne – z tego powodu są niezwykle pożądane i poszukiwane przez kolekcjonerów, a także jubilerów wykorzystujących je do tworzenia eleganckiej biżuterii. Bardzo często można natrafić na odmiany syntetyczne, dlatego tak istotne jest, by dokładnie sprawdzać, czy w kolczykach, naszyjniku czy bransoletce umieszczony został naturalny kamień. 

Charakterystyczny niebieski kamień

Nazwa szafir kamienia szlachetnego wywodzi się od greckiego słowa „σάπφειρος” (czyt. sappheiros), chociaż prawdopodobnie została przejęta z języków semickich, w których hebrajskie słowo „sappir” oznaczało „niebieski kamień”. Od czasów antycznych szafiry kojarzone są z arystokracją – zdobiły dłonie władców różnych krajów, od starożytnej Grecji i Rzymu aż po carską Rosję Iwana Groźnego. Szczególne miejsce miały w mitologii perskiej, zgodnie z którą wierzono, że Ziemia spoczywa na gigantycznym szafirze odbijającym kolor nieba. 

Szafir występuje najczęściej w niebieskich odcieniach, chociaż zdarzają się odmiany również w innych kolorach - od białego bezbarwnego po prawie czarny. Jedyny kolor, w jakim szafiry nie występują, to czerwony. Kolor ten zarezerwowany dla rubinów należących do tej samej grupy chemicznej. 

Występowanie szafirów

Najbardziej pożądane są szafiry w kolorze chabrowo-bławatkowym, które wydobywa się na terenie Kaszmiru (Indie). Różowe szafiry spotyka się w kopalniach na terenie Sri Lanki oraz Mjanmy (dawna Birma) w Birmie. Naturalne szafiry wydobywa się również w Kambodży, Kolumbii, Nigerii, Kenii, Laosie, Chinach, Tanzanii oraz na Madagaskarze. 

Wśród najpopularniejszych szafirów należy wymienić wydobyty z osadów rzecznych Sri Lanki i osadzony w naszyjniku Blue Belle of Asia o wadze 400 karatów. Powszechnie rozpoznawalny jest również pierścionek zaręczynowy z szafirem, który najpierw zdobił rękę księżnej Diany, a obecnie księżnej Cambridge, Kate Middleton. Podziw wzbudzać może również licząca 182 karaty Gwiazda Bombaju podarowana Mary Pickford przez jej męża. Ten okaz zainspirował producentów wysokogatunkowego ginu „Bombay Sapphire”. 

Przez wieki uznawano, że szafir jest symbolem spokoju ducha, równowagi i mądrości – z tego powodu pojawiał się w pierścieniach noszonych przez biskupów, kardynałów czy papieży. Wiąże się go również z wiernością oraz uczciwością. Biżuteria z szafirem (pierścionek, kolczyki, bransoletka) stanowi typowy prezent na 45. rocznicę ślubu, zwaną szafirową. 

Właściwości chemiczne szafirów

Szafir zaliczany jest do rodziny korundów z grupy tlenków. Osiąga wartość w skali Mohsa równą 9, co oznacza, że jest drugim najtwardszym występującym w naturze minerałem (zaraz po diamencie). W jego składzie znajdują się takie pierwiastki chemiczne jak żelazo oraz tytan, wpływające na zróżnicowanie pod względem osiąganych odcieni. Niektóre odmiany tego kamienia szlachetnego charakteryzują się luminescencją, co oznacza, że potrafią w ciemności emitować falę świetlną, a także właściwością pozwalającą na zmienianie koloru w zależności od kąta padania światła (pleochronizm).