Metody traktowania kamieni jubilerskich.

Czym jest tzw. traktowanie naturalnych kamieni kolorowych?

To świadome polepszenie walorów estetycznych kamienia, poprzez wpływanie na jego cechy takie jak barwa, przeźroczystość lub maskowanie czy usuwanie jego naturalnych niedoskonałości np. inkluzji, wtrąceń, rys lub pęknięć.

Traktowanie kamieni kolorowych znane jest od wieków. Już w starożytności eksperymentowano z nasączaniem kamieni olejem cedrowym, czy różnymi technikami wygrzewania.

Dzisiaj większość kamieni kolorowych dostępnych na rynku jubilerskim jest w mniejszym lub większym stopniu traktowana. Oczywiście dostępne są również kamienie niepoprawiane, ale ich oferta jest ograniczona, a cena uderzająco wyższa od tych poprawianych.

Warto być tego świadomym kupując kamienie z niepewnego źródła lub w internecie. Dlatego tak ważne jest dla nas uczciwe informowanie naszych klientów o wszystkich metodach poprawiania kamieni dostępnych w naszej ofercie

Poniżej, w ogromnym skrócie opisujemy najpopularniejsze metody poprawiania kamieni kolorowych na świecie.

• Wygrzewanie (tzw. Heat Treatment)

• Wygrzewanie z topnikiem (Flux)

• Olejowanie (Oil Treatment)

• Dyfuzja (Diffusion Treatment)

• Naświetlanie (Irradation)

• Powlekanie (Coating)

• Barwienie (Dyed)

• Wybielanie (Bleaching)

• Wypełnianie szkłem (Glass Filling)

Wygrzewanie (Heat Treatment) - [ H ]

Wygrzewanie jest jedną z najstarszych technik stosowanych przy poprawianiu kamieni kolorowych. Naśladuje ona procesy zachodzące głęboko w ziemi i polega, w skrócie, na podgrzaniu surowca w specjalnych piecach do bardzo wysokich temperatur (bliskich topnienia minerału) w celu wzbogacenia ich barwy i poprawy przejrzystości. Wygrzewanie tradycyjne jest metodą trwałą i w pełni akceptowalną w przemyśle jubilerskim.

Wygrzewanie z topnikiem (Flux)

Proces ten dotyczy najczęściej rubinów i polega na dodaniu specjalnego topnika w trakcie wygrzewania kamienia. Topnikiem tym może być np. popularny Boraks (borax) lub inne substancje. Wygrzewanie z boraksem (boraxem) to bardzo popularna metoda, która ma na celu m.in. powstrzymanie dalszych pęknięć i sklejeń kamienia w trakcie procesu wygrzewania oraz poprawienia jakości kamienia. Wadą metody jest jednak to, że pozostałości topnika mogą przenikać do wnętrza kamienia i w trakcie  ew. certyfikacji kamienia zostanie zdiagnozowana jako “obecność ciał obcych w kamieniu”. Metoda w pełni akceptowalna w przemyśle jubilerskim.

Olejowanie (Oil Treatment) - [ O ] 

Bardzo stara technika, która polega w skrócie na wypełnieniu szczelin kamienia, bezbarwnymi olejkami (np. olejkiem cedrowym),  żywicami naturalnymi lub syntetycznymi. “Kąpiel” w olejku powoduje poprawę przejrzystości kamienia i przez to zintensyfikowanie jego transparentności. Proces “olejowania” nie jest jednak trwały. Zaleca się cykliczne powtarzanie zabiegu. Metoda akceptowalna w przemyśle jubilerskim. 

Niedopuszczalne jest jednak stosowanie barwnych olejków lub żywic syntetycznych.

Dyfuzja (Diffusion Treatment) - [ U ]

Poprawianie kamieni metodą dyfuzyjną (najczęściej są to szafiry) osiąga się po przez ogrzewanie kamieni w bardzo wysokich temperaturach z dodatkiem niektórych pierwiastków np. takich jak: beryl (Be), chrom (Cr) lub tytan (Ti). Proces nazywany dość często dyfuzją berylową (BeHT) lub tytanową (TiHT). Metoda ta wpływa głównie na powierzchowną zmianę koloru kamienia (nie jest dogłębna) i może być nietrwała, zwłaszcza przy próbie ponownego przeszlifowania kamienia.

Proces ma na celu głównie zintensyfikowanie barwy kamienia. Stosowany w większości żółtych i pomarańczowych szafirów.

Naświetlanie (Irradation) i [ R ]

Naświetlanie (tzw. irradacja) to proces, w którym kamień zostaje sztucznie napromieniowywany, a później pozbawiony jego radioaktywnych cech w celu zmiany jego właściwości optycznych. Proces (przeprowadzany w warunkach laboratoryjnych) umożliwia stworzenie wielu barw, które nie występują wcale lub są niezwykle rzadkie w naturze (np. Swiss Blue, Ocean Blue, Imperial i London Topaz). Metoda ta jest dość trwała, choć w przypadku niektórych minerałów mogą nastąpić zmiany barw po upływie dłuższego czasu lub narażeniu kamienia na bezpośredni i długotrwały kontakt z wysoką temperaturą lub światłem słonecznym.

^{Po lewej: surowy topaz naturalny, na środku: surowy topaz po irradacji (naświetlaniu), po prawej: oszlifowany swiss i london blue topaz.}

Powlekanie (Coating) - [ C ]

Proces powlekania osiąga się, nakładając na powierzchnię naturalnego kamienia bardzo cienkiej warstwy nanokrystalicznej powłoki - najczęściej w celu stworzenia pryzmatycznego efektu tęczy.  Najlepszym przykładem metody powlekania jest Mystic Topaz. Metoda powlekania jest dość trwała, Nie należy jednak narażać kamieni poprawianych tą metodą na działanie materiałów ściernych, kwasów lub mocnych środków chemicznych. 

Barwienie (Dyed) - [ D ] 

Barwienie to jedna z najbardziej prymitywnych i zarazem najstarszych technik poprawiania barwy kamieni. Proces, w dużym uproszczeniu polega na wprowadzeniu środka barwiącego do kamienia chemicznego środka barwiącego w celu polepszenia jego barwy. Idealnym przykładem barwienia kamieni są Lapis Lazuri.

Wybielanie (Bleaching) - [ B ]

Proces mający na celu ulepszanie barwy minerału lub substancji organicznych poprzez jego wybielanie. W ogromnym skrócie polega on na chemicznym odbarwianiu (wybieleniu) minerałów lub substancji organicznych (np. perły lub koral) za pomocą środków chemicznych takich jak kwasy lub inne związki np. nadtlenek wodoru.

Dziś perły hodowane są rutynowo wybielane w celu uzyskania jednolitości i aksamitności koloru, zaś jadeit często bielony jest kwasem, aby usunąć jego brązowe wtrącenia.

Ponieważ bielenie kwasem powoduje, że materiał staje się porowaty i podatny na spękania, to wielokrotnie po przeprowadzonym procesie wybielenia następuje dodatkowy proces impregnacji bezbarwnym polimerem.

Wypełnianie szkłem (Glass Filling) - [ F ]

Proces najczęściej spotykany w korundach (szafiry i rubiny). Polega w skrócie na obróbce cieplnej kamienia i jednoczesnym wypełnieniu jego pęknięć lub szczelin bezbarwnym i płynnym szkłem (z ang. Glass Filling). Stosuje się go najczęściej do poprawiania stosunkowo słabej jakości kamieni z których po procesie szklenia powstają nierealnie tanie i piękne okazy. 

Dzisiaj znanych jest wiele metod szklenia, np. za pomocą dodawania niektórych pierwiastków chemicznych takich jak ołów (Pb), bizmut (Bi), tantal (Ta) itp. Stąd druga spotykana nazwa - “wypełnianie szkłem ołowiowym”  (z ang. Lead Glass Filling).