Cyrkony to kamienie naturalne, które, z uwagi na swoje wyjątkowe właściwości, są niezwykle cenione zarówno przez kolekcjonerów, jak i jubilerów. Wciąż walczą o należną sobie popularność z racji tego, że bardzo często myli się je z cyrkoniami, a niekiedy uznaje za imitację diamentów i sprzedaje pod nazwą diamenty cejlońskie lub diamenty marata.

Cyrkon – antyczny kamień naturalny

Swoją nazwę cyrkon zawdzięcza perskiemu słowu zargun – część „zar” oznacza złoto, podczas gdy „gun” tłumaczy się jako barwę. Tym samym jest to kolejny kamień naturalny, którego nazwa nawiązuje do jednego z kolorów, w którym występuje. Bardzo często zdarza się, że przez laików jest mylony z bezbarwną cyrkonią, również wykorzystywaną w jubilerstwie. Różnica jest jednak zasadnicza – cyrkon to kamień naturalny, który znany był już w starożytności, a cyrkonia uzyskiwana jest w sposób sztuczny (syntetyczny kamień ozdobny). 

Naturalny cyrkon uzyskuje żółty kolor dzięki procesowi obróbki cieplej, której poddawane są czerwone okazy (można w ten sposób uzyskać również barwę niebieską). Poza kolorem czerwonym te kamienie występują również w odmianie bezbarwnej, pomarańczowej, brązowej czy żółtawo-zielonej – w zależności od obecności dodatkowych pierwiastków chemicznych (np. uranu, toru czy hafnu). 

Wydobycie i znaczenie cyrkonu

Wśród najpopularniejszych miejsc wydobycia cyrkonu wymienia się Birmę (okręg Mogok) oraz rejony Kha, Pailin oraz Champasak w Tajlandii. To właśnie czerwone oraz brązowe kamienie odkryte na terenie prowincji Kha poddaje się obróbce cieplnej w celu uzyskania barwy niebieskiej oraz złotej. Cyrkony znajdziemy także na Sri Lance, w Australii, we Francji (czerwone okazy), Norwegii (brązowe kamienie) oraz Tanzanii (prawie bezbarwne). Co ciekawe, cyrkon występuje również w Polsce – jego złoża znajdują się w okolicy Szklarskiej Poręby. 

W średniowieczu uważano, że cyrkon to kamień, który strzeże honoru i przynosi pomyślność jego właścicielowi. Co więcej, miał odbierać troski, przynosić dobrobyt oraz ułatwiać zasypianie, a także strzec przed plagami. Obecnie wierzy się, że pomaga odróżnić rzeczy istotne od nieistotnych, a także poradzić sobie ze stratą bliskiej osoby. Niekiedy uważa się również, że biżuteria z cyrkonami zwiększa pewność siebie noszącej ją osoby. 

Cyrkon – właściwości chemiczne

Cyrkon zaliczany jest do krzemianów wyspowych - w jego składzie chemicznym znajdziemy przede wszystkim krzemian cyrkonu (Zr). Jego twardość wynosi 6,5-7,5 w skali Mohsa. Kamień charakteryzuje się przy tym wysoką kruchością, co znacząco utrudnia jego obróbkę (zwłaszcza szlifowanie), ale pozwala uzyskać okazy zbliżone w swoim wyglądzie do diamentów. Imitowanie diamentów jest możliwe dzięki temu, że dla cyrkonu charakterystyczna jest dyspersja, czyli rozszczepianie światła białego na inne kolory. Z tego powodu w kamieniu widoczne są tzw. „ognie” – różnobarwne błyski zależne od koloru kamienia, kątów pomiędzy poszczególnymi ścianami oraz czystości. Przez dyspersję uzyskuje również mocny, szklisty połysk.